आता शाळेत वह्या/नोटबुक नेण्याची गरज नाही पुस्तकातच असतील कोरे पाने शासन निर्णय

आता शाळेत वह्या/नोटबुक नेण्याची गरज नाही पुस्तकातच असतील कोरे पाने शासन निर्णय.

शैक्षणिक वर्ष 2023 24 पासून इयत्ता तिसरी ते दहावीच्या पाठ्यपुस्तकांमध्ये वह्यांची पाने समाविष्ट करण्याबाबत महाराष्ट्र शासनाच्या शालेय शिक्षण व क्रीडा विभागाने दिनांक 2 मार्च 2023 रोजी पुढील प्रमाणे शासन निर्णय निर्गमित केला आहे.

शिक्षण व शिक्षणाचे साहित्य त्यांचे सार्वत्रिकरण होणे प्रत्येक विद्यार्थ्यापर्यंत पोहोचणे पाठ्यपुस्तके व वह्या यांच्या वजनाने दप्तरांचे ओझे वाढले जाणे दप्तराच्या वाढत्या वजनाने विद्यार्थ्यांच्या आरोग्यावर होणारा विक्रीत परिणाम व सोबतच राज्यातील खेडोपाडी असणाऱ्या गरीब शेतकऱ्यांच्या मुलांना शाळेत शिकायला जाताना पुरेसे लेखन साहित्य उपलब्ध नसते. या सर्व मुद्द्यांचा विचार करून शिक्षण तज्ञ शिक्षक राज्य शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षण परिषद राज्य परीक्षा मंडळ व बालभारतीचे अधिकारी यांच्या समवेत चर्चा करण्यात आली. या तज्ञ मंडळींनी केलेल्या सखोल चर्चेंती उपरोक्त परिणामांचा विचार करून विद्यार्थ्यांच्या पाठ्यपुस्तकात वह्यांची पृष्ठे जोडून देण्याविषयीचे सकारात्मक अभिप्राय प्राप्त झाले आहे.

पाठ्यपुस्तकात वह्यांची पृष्ठे जोडण्याबाबत महाराष्ट्र राज्य पाठ्यपुस्तक मंडळमार्फत तयार करण्यात येणार्‍या सर्व माध्यमांच्या सर्व विषयांच्या तसेच या माध्यमांच्या सेमी इंग्रजी माध्यमात सह प्रत्येक पाठ्यपुस्तकात पाठ किंवा कवीता नंतर आवश्यकतेनुसार एक ते दोन गोष्टी एक पान समाविष्ट करावीत असे तज्ञांनी सुचवले आहे वरील सर्व चर्चांमधून पाठ्यपुस्तकांमध्ये प्रत्येक घटक पाठ कविता यांच्या शेवटी वहीची एक ते दोन पृष्ठे जोडण्याबाबत निर्णय पुढीलप्रमाणे.

राज्यांमधील शासनाच्या सर्व शाळांमध्ये विद्यार्थ्यांना व यांची पाणी जोडलेली पुस्तके शैक्षणिक वर्ष 2023-24 पासून पथदर्शी स्वरूपात उपलब्ध करून देण्यात येणार आहे.

इयत्ता तिसरी ते दहावीच्या सर्व पाठ्यपुस्तकांसाठी ही योजना लागू करण्यात येणार आहे या पाठ्यपुस्तकांमध्ये प्रत्येक घटक पाठ कविता यांच्या शेवटी वहीची एक ते दोन पृष्ठे म्हणजेच एक पान जोडण्यात येतील या पृष्ठांवर विद्यार्थ्यांकडून वर्ग कार्यामध्ये शिक्षक शिकवीत असताना अध्यापन सुरू असताना महत्त्वाच्या मुद्द्यांची नोंद होणे जसे शब्दार्थ महत्त्वाचे सूत्र महत्त्वाचे संबोधन महत्वाची वाक्य ती पण इत्यादी अपेक्षित आहे यामध्ये श्रुतलेखन शुद्धलेखन नोंदविणे अपेक्षित नाही. पाठ्यपुस्तकातील ही पाने माझी नोंद या सदराखाली मुलांनी वापरणे आवश्यक आहे शाळेमध्ये शिक्षक प्रत्यक्ष काय शिकवतात यांच्या नोंदी या पृष्ठांवर करण्यात येतील यावरून वर्ग कार्याचा स्तर कसा आहे हे समजू शकते आवश्यक तेथे या संदर्भाने सुधारणा होण्यासाठी सूचनाही करता येतील पाठ्यपुस्तकांमध्ये दिलेल्या प्रश्नांव्यतिरिक्त सराव वर्ग कार्य गृहपाठ इत्यादींसाठी मुलांनी वेगळ्या वह्या ठेवण्याची मुभा राहील.

पाठ्यपुस्तकांमध्ये वह्यांची पाने जुडल्याने पुस्तकाचे आकारमान वजन किंमत वाढणार असल्याने या संदर्भात पुढील प्रमाणे कार्यपद्धती अमलात आणण्यात यावी.

राज्यातील सर्व शासकीय शाळा स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या शाळा शासकीय व अनुदानित व अंशतः अनुदानित शाळांमध्ये शिक्षण घेणाऱ्या विद्यार्थ्यांकरीता इयत्ता तिसरी ते आठवी या इयत्तांकरिता पाठ्यपुस्तके एकात्मिक स्वरूपात एकूण चार भागांमध्ये विभागून तयार करण्यात यावीत व त्यामध्ये प्रत्येक घटक पाठ कविता यानंतर वहीचे एक पान समाविष्ट करण्यात यावे.

इयत्ता पहिली व दुसरीची पाठ्यपुस्तके सुद्धा एकूण चार भागांमध्ये तयार करण्यात येऊन त्यामध्ये आवश्यकतेनुसार सरावासाठी पृष्ठे समाविष्ट करण्यात यावीत.

खाजगी आणि विनाअनुदानित शाळांमधील इयत्ता तिसरी ते दहावीच्या विद्यार्थ्यांना नियमित पाठ्यपुस्तके उपलब्ध करून देण्यात यावी पाठ्यपुस्तक मंडळाकडे नियमित पाठ्यपुस्तकांचा शिल्लक असलेल्या यापूर्वीचा साठा तसेच पुस्तक विक्रेत्याकडे असलेला साठा संपुष्टात आल्यानंतर सदर पाठ्यपुस्तके एकूण चार भागांमध्ये शैक्षणिक वर्ष 2023 24 यासाठी उपलब्ध करून देण्यात यावी. या इयत्तांच्या पाठ्यपुस्तकांमध्ये वह्यांचीपाने पाणी समाविष्ट करू नयेत शासकीय शाळांमध्ये सदर योजनेचा फायदा झाल्यास त्याचप्रमाणे सदर पाठ्यपुस्तकांमध्येही वह्यांचीपाने समाविष्ट करण्याची भविष्यात मागणी झाल्यास पुढील शैक्षणिक वर्षापासून वह्यांची पाने पाठ्यपुस्तकांमध्ये समाविष्ट करण्यात यावी.

इयत्ता नववी दहावीच्या विद्यार्थ्यांकरीता पाठ्यपुस्तकांमध्ये अनिवार्य विषयांची एकूण चार भागांमध्ये विभागणी करण्यात यावी परंतु श्रेणी तसेच वैकल्पिक विषयांची पुस्तके स्वतंत्ररित्या उपलब्ध करून देण्यात यावीत.

कागदाच्या दरात झालेल्या वाढीमुळे पाठ्यपुस्तकांच्या किमतीवर त्याचा परिणाम होणार आहे त्यामुळे समग्र शिक्षा योजनेअंतर्गत व खुल्या बाजारात पुरवठा होणाऱ्या सर्व पाठ्यपुस्तकांचे मंडळाच्या मूल्यांकन सूत्रानुसार नव्याने मूल्यांकन करून त्यानुसार पाठ्यपुस्तकांची किंमत निश्चित करण्यात याव्यात व सदर पाठ्यपुस्तके चार भागांमध्ये उपलब्ध करून देण्यात यावी.

उपरोक्त प्रमाणे पाठ्यपुस्तकांमध्ये वह्यांची पाने जोडल्यामुळे पाठ्यपुस्तकांच्या किमतीवर परिणाम होणार आहे त्यामुळे पाठ्यपुस्तकांच्या सध्या असलेल्या किमतीत यामुळे वाढ होणार आहे या वाढीव किमतीचा बोजा पाठ्यपुस्तक मंडळाकडून यासाठी महाराष्ट्र राज्य प्राथमिक शिक्षण परिषद मुंबई यांच्याकडून सदर वाढीव किमतीची प्रतिपूर्ती करण्यात येईल.

प्रस्तुत योजनेची यशस्वीता लक्षात घेऊन शालेय वर्ष 2023 24 पासून याबाबतची पुढील कार्यवाही करण्यात यावी.

वरील बाबींवरील वरील होणाऱ्या खर्चाची प्रतिपूर्ती होण्यासाठी राज्य प्रकल्प संचालक समग्र शिक्षा यांनी केंद्र प्रस्तुत समग्र शिक्षा योजनेच्या वार्षिक कार्य योजना अंदाजपत्रकामध्ये आवश्यक निधीची तरतूद करावी.